Krampus: De huiveringwekkende kersttraditie van Oostenrijk

Na Befana, de vriendelijke heks die cadeautjes uitdeelt in Italië, brengt onze kersttraditie tour door Europa ons nu naar Oostenrijk. De Krampus, diepgeworteld in eeuwenoude folklore, is een mythisch wezen dat een integraal onderdeel is van de Oostenrijkse kersttradities.

In deze blogpost onthullen we de duistere, merkwaardige traditie van Krampus en onderzoeken we zijn oorsprong, culturele betekenis en de unieke manieren waarop Oostenrijkers hem vieren. Dus als je besluit om je feestdagen in deze regio door te brengen, zul je na deze blog beter begrijpen waarom je een geitachtig wezen ziet rondlopen op de kerstmarkten.

De oorsprong van de Krampus

De legende van Krampus vindt zijn oorsprong in voorchristelijke Alpentradities, waar hij waarschijnlijk begon als metgezel van Sinterklaas. Terwijl Sinterklaas goede kinderen beloont met cadeaus en lekkernijen, is Krampus belast met het straffen van de stoute kinderen. Afgebeeld als een gehoornde, antropomorf wezen met een lange, puntige tong en gespleten hoeven, belichaamde Krampus het nare, duistere gezicht van de feestdagen.

De Krampus is niet alleen een personage in een sprookje, maar vertegenwoordigt een cultureel fenomeen dat al eeuwenlang bestaat. In de Oostenrijkse folklore staat de nacht van 5 december, bekend als Krampusnacht, het moment waarop Krampus door de straten zou zwerven. De plaatselijke bevolking neemt deel aan optochten en trekt unieke kostuums aan die het wezen tot leven brengen. De gehoornde wezens gaan gekleed in bont en kettingen en bezorgen zowel kinderen als volwassenen rillingen over de rug. Echter wekt het tegelijkertijd ook een gevoel van opwinding en nostalgie op. Het is een vreemde combinatie, zeer Duits in zijn dualiteit, maar zij houden daar wel van!

Zijn de Perchten net zoals Krampus?

De wezens die bekend staan als Perchten lijken op duivels en hun naam komt waarschijnlijk van de legendarische figuur "Perchta". Echter kan de naam ook van Driekoningen zijn afgeleid. Je kan nooit één “Perchten” hebben; dat bestaat gewoon niet. Perchten komen eigen lijk altijd voor in groepen die "Passen" worden genoemd.

De Perchtenloop komt uit Centraal-Europa en is door de eeuwen heen ontstaan als een traditie die nauw verbonden is met de Alpengebieden als winterritueel om boze geesten te verdrijven. De authenticiteit van de traditionele kostuums is van het hoogste belang en worden nauwgezet met de hand geweven van maïsbladeren die in de nazomer in Noord-Italië worden geoogst. Ze worden zorgvuldig aan elkaar genaaid om de brede, ritselende kleding te maken waarin de drager zich moet wurmen. Oh ja, en dat pak weegt maar liefst 25 kilo!

De Perchten, met hun handgemaakte maskers en huiveringwekkende hoofddeksels, versierd met hoorns die de ziel doorboren, lijken direct uit een nachtmerrie te zijn gestapt. Met alle extra toeters en bellen kan het gewicht oplopen tot een aanzienlijke 30 kg per stuk, afhankelijk van de grootte. En ja, dat zijn letterlijke toeters en bellen. Naast de griezelige pakken en hoofddeksels heeft iedereen ook metalen trommels, toeters en bellen van elk formaat om een prachtige, wilde kakofonie te creëren.

Als de zon ondergaat, worden er op de pleinen in het centrum van elke stad vuren aangestoken, onder het geraas van de instrumenten en het aardschokkende gestamp van de Perchten-duivels.

Prechten en Krampus zijn niet hetzelfde, maar door de tijd heen zijn de twee steeds meer naar elkaar toegegroeid waarder de Krampus tegenwoordig vaak meedort aan de Perchtenviering.

Krampus anno 2023

Hoewel Krampus een eeuwenoude oorsprong heeft, is de traditie in de laatste jaren weer enorm opgebloeid. In steden en dorpen in heel Oostenrijk komen mensen samen om te genieten van de griezelige festiviteiten. In de optochten zijn niet alleen Krampus maar ook andere mythische wezens te zien, wat een surrealistische en fascinerende sfeer creëert. Toeschouwers kunnen getuige zijn van het ingewikkelde vakmanschap van de kostuums en maskers, die stuk voor stuk zijn ontworpen om zo veel mogelijk angst en fascinatie op te roepen.

De Krampuslauf, of Krampusloop, is een centraal element van de festiviteiten. Tijdens deze optocht gaan deelnemers, vaak leden van lokale Krampusgroepen, de straat op om hun uitgebreide kostuums en angstaanjagende maskers te showen. Het gerammel van kettingen, het gerinkel van bellen en het gegrom van de Krampusfiguren maken het spektakel nog griezeliger.

De Krampusloop is de naam van het evenement waarbij de Krampus tevoorschijn komt op de kerstmarkt om te... nou ja, lopen! Ze gaan achter iedereen, inclusief de toeschouwers, aan, dus zorg dat je je hardloopschoenen mee hebt!

Waar kan je de Krampus- en Perchtenloop het beste beleven?

Salzburg. Salzburg belichaamt op elke manier het ware Krampus- en Perchtengevoel. Het wilde gerinkel van bellen, ruige vachten, gebogen hoorns en angstaanjagende maskers zorgen voor een onvergetelijk tafereel wanneer deze angstaanjagende wezens door de straten rennen. Grommend en half dansend laten ze elke toeschouwer een beetje in verwarring achter. De parades van Krampus en Perchten vormen naast de beroemde Christkindlmarkt en de kerstkoren een integraal onderdeel van het kerstseizoen in Salzburg.

De Salzburgse Krampusoptocht is een gratis evenement, maar het kan er wel behoorlijk druk zijn. Desondanks is het absoluut de moeite waard om een keer mee te maken. Hou er wel rekening mee dat een Krampus of Perchten je op het oog kan hebben, dus wees bereid om te rennen! Dit evenement vindt meestal plaats rond Sinterklaas (6 december) in de Altstadt van Salzburg, 's avonds na zonsondergang (meestal rond 17.00 uur) en duurt ongeveer een uur. Vaak kondigen borden rondom de stad het evenement aan, dus die kan je volgen. Ook kan je online vaak van tevoren de data en schema’s inzien.

Innsbruck is een andere geweldige plek om Krampus en Perchten aan den lijve te ondervinden. Het prachtige bergstadje heeft dit jaar ook weer een mooi programma voor de Krampus- en Prechtenloop:

• Krampuswezens van Oost Tirol zwerven door de historische oude stad op 4 december 2023 om half seven ’s avonds.
• Perchtenloop in de Maria-Theresien-Straat op 7 december 2023 om zes uur ‘s avonds.

De Duitse regio Beieren maakt historisch gezien deel uit van deze Alpentraditie, dus München in Duitsland is ook een zeer geschikte Krampus-optie. Hier vindt de albekende Krampusloop ook plaats op zondag 10 december 2023 om 15:00 uur. Geniet op de Marienplatz, op het centrale Monegaskische plein van het spektakel.

Iedereen, zowel van buitenaf en binnen Oostenrijk zelf, kijkt elk jaar met fascinatie naar deze huiveringwekkende wezens. Door de jaren heen is hij in vele films, boeken en festivals in verschillende landen opgedoken. Krampus heeft zich ontwikkeld van een regionale traditie tot een wereldwijd symbool voor de duistere kant van de feestdagen.

De legende van Krampus, met zijn eeuwenoude oorsprong en hedendaagse vieringen, voegt een unieke en fascinerende dimensie toe aan het rijke erfgoed van Oostenrijkse kersttradities. Terwijl de optochten van de Krampusnacht het publiek blijven boeien, kan je niet anders dan de mysterieuze allure van dit mythische wezen waarderen.